Güler Psikoloji - Blog

Dijital Yalnızlık

19. yüzyıldan beri teknolojinin yükselişi sürekli gelişme kaydetti. İletişimin en üst düzeyde olduğunu iddia ettiğimiz bir çağa geldik. Sosyal bir varlık olan insanın,  en önemli ihtiyaçlarından biri olan sosyal ihtiyacın günümüz dijital dünyasında doyurulamamasının yol açmış olduğu yalnızlığın yeni boyutu olarak ifade edilen, dijital yalnızlık sorunu ortaya çıkmıştır. Günümüzde teknolojinin insan hayatına etkisi oldukça çoktur. Dijital bağımlılık türleri ve dijital yalnızlık olarak insanların üzerinde etkisini göstermektedir. İnsan kendini ne kadar teknolojiyle donatabiliyorsa o kadar modern ve gelişmiş hissetmekte. 

Dijital yalnızlık; dijital dünya ve yalnızlık arasındaki bağı vurgulamaktadır.  Aynı şekilde dönüşüme uğrayan yalnızlığın dijital dünya üzerinden nasıl gerçekleştiğini gözler önüne sermek için kullanılan bir isimdir. Batılaşmamızın sonucu olarak toplumda bireyciliğin yerini daha derinden almasıyla dönüşüme uğrayan yalnızlık türüdür.

Yalnızlık: Bu Yüzyılın Salgını

Yalnızlık duygusu eskiden daha çok ileri yaştaki insanlarla ilişkilendirildi. Ancak bugün, bu duygu her yaş grubunu etkisi altına almış durumda. Kalabalık şehirlerde yaşayan genç profesyoneller, üniversite öğrencileri, hatta aile içinde olan bireyler bile yalnız hissedebiliyor.

Bu yalnızlık sadece sosyal ilişkilerin azlığı değil; anlaşılmama, paylaşamama, içsel kopukluk gibi çok boyutlu bir ruh hâli. Ve bu hâl, günümüz dünyasında her geçen gün daha yaygın hâle geliyor.

Sosyal bilimciler, yalnızlığın bireysel bir duygu olmanın çok ötesinde, toplumsal bir meseleye dönüştüğünü vurguluyor. Dünya Sağlık Örgütü, yalnızlığı halk sağlığı açısından küresel bir tehdit olarak değerlendiriyor. Çünkü yalnızlık, sadece duygusal sağlığı değil, fiziksel sağlığı da derinden etkiliyor. Kronik yalnızlık, kalp-damar hastalıklarından bağışıklık sisteminin zayıflamasına kadar birçok sağlık sorunuyla bağlantılı. Bu noktada dijital yaşam tarzı da önemli bir faktör. Birbirimize çok “yakın” görünsek de, çoğu zaman birbirimize çok “uzak” yaşıyoruz. Çevrimiçi paylaşımlar, gerçek yakınlığın yerini tutmuyor. Anlık bildirimler, derin sohbetlerin önüne geçiyor.

Sosyal Medya Yalnızlığı ve Sosyalleşme İhtiyacı

İletişim; mesaj, bilgi paylaşımı, hedef kitle zihninde davranışların anlam bulması ve etkileşim süreci ile iletişimin oluşmasını sağlamaktadır. İki kişini diyalog içerisinde olması iletişim olarak kabul edilir. Karşılıklı olarak kod ve semboller iletilir. Sembole yüklenen anlam, diğer tarafta beklediğimiz anlamı oluşturuyorsa süreç tamamlanmış demektir. Kaynaktan çıkan kodlar, dönüt haline geliyorsa sosyalleşme sağlanmış demektir. Beklenilen anlamın sonucunu görmek, kodların anlam bulması, karşılıklı etkileşime girmek, eylemler gerçekleştirmek, haberleşmenin davranışa yönelmesini sağlamak sosyalleşmektir. Paylaşımın kabul görmesi, sosyal medya ağlarının popüler olup olmamasını, tercih edilip edilmeyeceğini de belirler. 2000’li yıllardan itibaren internet önce iş kollarına ardından sosyal ağlardan bireysel platformlara dönüşmüştür. 

Sosyal medyanın kişisel çerçeve oluşturması, bireysel yeniliği sunması, sosyal yazılımlar içermesi, sosyal medyanın kullanımın kolay ve hızlı olması, kendi medya kültürünü oluşturmaya izin vermesi, sosyal medya yalnızlığının gönüllülük esası ile seçilmesini sağlamaktadır. Sosyal medya da davranışlara ve paylaşımlara izin verilirken, düşünce çerçevesi kısıtlanır. Kişiler yönlendirilmiş bir şekilde kendi özelini, görselini, mesajını, içeriklerini, tanıdığı tanımadığı insanlarla paylaşırken bulur. Gücü ile bireyin gücü arasındaki oransızlık açısından ve ortada yaşanan düzenin uyguladığı zor ile bunlara akıl erdirmeye çalışan düşüncenin güçsüzlüğü arasında belki daha da şaşırtıcı olan anlam kayması bakımından, durum şöyle düzeltilir gibilerden önerilerle ortaya çıkmak oldukça saf ve çılgınca oluyor. Yuvarlak masada bir araya gelinir ve insanın, iç dünyanın kurtarılması için, örgüte ruh kazandırmak için ya da benzeri yüce ve uzak hedefler yararına nelerin olabileceğine iyi niyetle ortaklaşa karar verilir diye düşünen, buna inananlar varsa, dünyaya yabancı kalıyorlar demektir. O, toplumu bilinçli olarak yapısal biçimlendirmek üzere ortak bir özne kabul etmektedir. Ama orada insan niteliği, böyle tek-sesli bir öznenin bulunmadığı yerde, çelişkilerin ağır bastığı bir yerde bulunmaktadır.

Sosyal Medyada Gösterilen ‘Mutluluk’ Ne Kadar Gerçekçi?

Neden Herkes Mutlu Gözükmek İstiyor?

İnsanın doğasında “onaylanmak” vardır. Sosyal medya ise bu onay ihtiyacını anında karşılayan bir araç gibi çalışır. Beğeniler, yorumlar ve paylaşımların aldığı etkileşimler kişinin değerli hissetmesini sağlayabilir. Ancak bu dışsal tatmin, içsel mutluluğun yerini doldurmaz.

Diğer yandan insanlar, başkalarının hayatlarını gözlemleyerek kendilerini kıyaslama eğilimindedir. “O tatile gitti, ben gidemedim”, “O kadar mutlu görünüyor, benim niye böyle bir ilişkim yok?” gibi düşünceler, görünürlüğün baskısını artırır ve kişiler sahte bir “mutlu görünme” zorunluluğu hisseder.

Sahte Mutluluk Pozlarının Psikolojik Etkileri

Her gün pozitif görünen içeriklerle karşılaşmak, bireyde tükenmişlik yaratabilir. “Ben neden onlar kadar başarılı değilim?” düşüncesiyle kişi, kendi yaşamını değersizleştirebilir.

Ayrıca sahte pozlara kendisi de dahil olan bireyler, zamanla duygusal gerçeklikten kopabilir. İçten içe mutsuzken dışarıya gülümseyen bir yüz sunmak, duyguların bastırılmasına ve yalnızlaşmaya neden olur.

Sosyal Medyada Duygusal Dürüstlük Mümkün Mü?

Son zamanlarda “ağlayan selfie”, depresyon günlüğü ve benzeri içeriklerle sosyal medyada daha şeffaf paylaşımlar da yapılmaya başlandı. Ancak bu tarz içeriklerin bir kısmı samimiyetin ötesinde, etkileşim için yapılan gösteriler de olabiliyor.

Gerçek duygusal doğruluk, samimiyetle yapılan ve kişinin iyileşme sürecine katkı sağlayan paylaşımlarla mümkün olabilir.

Sağlıklı Paylaşım Alışkanlıkları İçin Öneriler

• Paylaşmadan önce kendine sor: Gerçekten bunu paylaşmak istiyor muyum?

• Kendin ol: Filtrelerle değil, doğallığınla görün.

• Başkalarıyla değil, kendinle yarış: Hayatını kıyaslama, kendin için yaşa.

• Dijital detoks günleri belirle: Kendinle kal, nefes al, zihnini dinle.

Psikolojide Gösterilen Mutluluk Kavramı

Mutluluk psikolojide yalnızca “iyi hissetmek” olarak tanımlanmaz. Gerçek mutluluk, bireyin yaşamından anlam çıkarabilmesi, duygusal dengeyi sağlayabilmesi ve içsel olarak tatmin olmuş hissetmesiyle ilgilidir.

Pozitif Psikoloji, bu konuda rehber niteliğindedir. Martin Seligman’ın “PERMA Modeli”ne göre mutluluk; Pozitif Duygular, Angajman (katılım), İlişkiler, Anlam ve Başarı unsurlarından oluşur. Sosyal medya ise yalnızca pozitif duygu kısmını, o da yüzeysel şekilde yansıtabiliyor. Oysa gerçek mutluluk çok daha derin bir yapıya sahiptir.

Ayrıca, sosyal karşılaştırma teorisi, bireyin kendini başkalarıyla kıyasladığında öznel mutluluğunun azaldığını ortaya koyar. Yani Instagram’da sürekli başkalarının “mükemmel hayatlarını” görmek, kişinin kendi hayatını değersiz hissetmesine neden olur.

Ünlüler ve Influencerlar: Rol Model mi, Yanılsama mı?

Sosyal medyanın en çok takip edilen yüzleri influencerlar ve ünlülerdir. Onlar, çoğu zaman mutlu, zinde, başarılı ve üretken görünürler. Bu görünüm, takipçilerde hayranlık uyandırırken aynı zamanda bastırılmış bir yetersizlik duygusuna da neden olabilir.

Bazı influencerlar gerçek yaşamlarındaki zorlukları paylaşarak olumlu bir örnek oluştururken, birçoğu sadece ideal anları sergileyerek yanılsama yaratır. Bu durum, özellikle gençler üzerinde “rol model” olarak zararlı etkiler bırakabilir.

Sosyal Medya Okuryazarlığı Neden Gerekli?

Bugünün dijital çağında, bireylerin sosyal medya içeriklerini eleştirel bir bakış açısıyla değerlendirmesi şart. Sosyal medya okuryazarlığı, bireyin neyin gerçek, neyin kurgu olduğunu ayırt etmesini sağlar.

Gençler için bu okuryazarlık çok daha önemlidir. Ergenlik dönemindeki benlik gelişimi, bu platformlarda maruz kalınan içeriklerden kolayca etkilenebilir. Dolayısıyla, duygusal farkındalığı geliştiren programlar, medya eğitimi ve terapötik destekle bu farkındalık artırılmalıdır.

Dijital Yalnızlıkla Nasıl Başa Çıkılır?

Dijital yalnızlıkla başa çıkmanın yolları var. Öncelikle, dijital dünyadan bir adım geri atmak önemli bir adım olabilir. Telefonunuzu bir süreliğine kapatın ve yüz yüze iletişimlere odaklanın. Aileyle geçirilen zaman, dostlarla yapılan yürüyüşler, gönüllü aktiviteler ve hobiler, insanlara duygusal anlamda daha derin bağlar kurma fırsatı sunar.

Bir diğer çözüm ise dijital dünyadaki ilişkilerinizin niteliğine odaklanmak olabilir. Daha anlamlı, samimi ve derin sohbetler yapmak, dijital bağları gerçek bir bağlantıya dönüştürme yolunda size yardımcı olabilir. Ayrıca, belirli bir dijital detoks uygulamasıyla sosyal medya kullanımını sınırlamak ve bu zamanı daha üretken işler için değerlendirmek de etkili bir yöntemdir.