Güler Psikoloji - Blog

Ergenlik Dönemi Başlangıcı ve Liseye Başlama Dönemini Anlamak: Bizi Neler Bekliyor?

Bireyler lise eğitimiyle birlikte hayatlarını şekillendiriyor ve geleceğe yönelik hazırlık yapıyor. Lise eğitimi süresince öğrenciler sadece öğrenim görmüyor, aynı zamanda kişisel gelişim ve sosyal becerilerini de geliştiriyor.

Eğitim hayatının önemli basamaklarından biri olan lise dönemi, bireylerin hem akademik hem de sosyal anlamda geleceğe hazırlandığı için kritik bir süreçtir. Lise hayatından sonra doğru meslek seçimine bağlı akademik kariyer bireylerin geleceğinin altyapısını oluşturuyor.

Lise Dönemi…

Ortaokuldan mezun olduktan sonra başlanılan ve 4 yıl sürecek lise eğitiminin önemli bir dönemdir. 4 yıllık süreç içinde, ergenlikten çıkmakta olan bireyde, birçok değişim görülür ve lise dönemi sonunda ise bir çoğu farklılık geride bırakılır; Ergenlik dönemi ve duygu karmaşaları neredeyse son bulmuş olur. Gençler akıl ve mantıkla hareket etmeye daha yatkın olur. Yetişkin olarak girdikleri ilk sınav bile üniversite giriş sınavıdır. Ve belki de böyle bir döneme ev sahipliği yaptığı için herkesin zihninde lise yılları unutulmaz anılarla doludur.

Lise arkadaşlıkları ömür boyu devam eden arkadaşlıklar olur. Peki neden? Çünkü lisede kimliğimiz belli olur, yani kim olduğumuzu buluruz. Bu zorlu yolculukta da yanımızdakilerin, bu mücadeleyi bizimle verenlerin unutulmaz olmasından daha doğal bir şey yoktur. Hatta bu dönemde yanımızda olan arkadaşlarımızın ortalamasıdır bizim kim olduğumuz. Bu sebeplerle de bu yıllardaki arkadaş seçimi büyük öneme sahiptir.

Liseye yeni başlayan gençler, ilk zamanlarda çekingen olabilirler. Öğrenciler değişen derslere, alan ve meslek seçimlerine ilişkin bir yol belirler ve bu sürece alışmak biraz zaman alır. Düzen, sadece lisede başlamaz, eğitim-öğretim döneminin tamamına yayılır; Mesela Ödül ve Disiplin Kurulu, sadece disiplin sözcüğüyle akla gelir. Oysaki ödül yönü daha ağır basar. Disiplin de TDK’ye baktığımızda düzen demektir sadece. Çünkü her şeyin anahtarı düzendir. Düzenli olan başarıya ulaşır ya da hedef her neyse düzen ile mümkün olabilir.

Kimliğin oluştuğu lise yıllarında benlik algısının gelişir ve birey kendi kurallarını oluşturur.  Lisede yapılan sosyal sorumluluk çalışmaları, öğrencilerin sorumluluk sahibi, empatik, çevresinde olup bitenlere karşı duyarlı olma, farkındalık sahibi bireyler olarak yetişmelerine katkı sağlar. Bireyin yetiştirilmesindeki ana hedeflerden birisi doğru davranış kalıpları oluşturmaktır. Doğru davranış şeklinin öğretilmesi konusunda da sosyal sorumluluk projelerinin yeri büyüktür.

Lise yaşamında düzeni, disiplini, doğru hedef belirlemeyi ve bu hedefleri gerçekleştirmeyi, bireysel farklılıklara duyarlı olmayı, topluma uyum sağlamayı öğrenenlerin, yetişkin olduklarında daha az hata yapacağı ve daha az problemle karşılaşacağı bir gerçektir. Okullar eğitim-öğretimin birlikte yürütüldüğü kurumlardır. Öğretim akademik dersleri kapsarken, eğitim temel hayat becerilerini öğretir. Unutmayın ki eğitim her zaman öğretimden önce gelir.

Ergenlik Döneminde Olan ve Lise Dönemine Yeni Giren Çocuk ile Nasıl İletişim Kurulmalıdır?

Ergenlik, çocukların kendi içlerinde yaşadıkları psikolojik savaşla baş etmeye çalışırken, doğru baş etme mekanizmalarını geliştiremedikleri için; hem kendileri hem de aileleriyle çatışma halinde oldukları bir dönemdir. Bu dönemin az sancılı geçirilebilmesi için anne-babanın doğru tutum sergilemesi çok önemlidir. Çünkü anne-babaların tavrı; çocuğun kişilik, zihinsel ve sosyal gelişimini şekillendirir.

Koşulsuzca Sevildiğini Hissettirin

• Çocuklar, ergenlik döneminde sıklıkla hata yaparlar ve böyle durumlarda ebeveynlerinin ne tepki vereceğini bilmedikleri için, hata yaptıklarında anne babalarına anlatmaktan çekinirler. Çocuğunuz ‘büyük bir hata’ yapmış olsa bile ‘her ne yaparsa yapsın onu seveceğinizi’ her koşulda ona destek olacağınızı hissettirin.

Söz Hakkı Verin

• Ergenlik dönemindeki çocuğun da bir birey olduğu aile içinde kabul edilmeli, özellikle aile ve evle ilgili alınacak kararlarda fikirleri önemsenip ona da söz hakkı verilmelidir.

Onları Dinleyin

• Ergenlik dönemindeki çocuklarla konuşmak için farklı sohbet konuları yaratılmalı. Onlarla konuşurken başka şeylerle ilgilenmemeli, onları gözlerinin içine bakarak, can kulağıyla dinlemelisiniz. Özellikle kendileri için önemli olan konuları anlattıklarında yorum yapmaktan kaçının ve onları anladığınızı hissettirin.

Kararlarına Saygı Gösterin

• Ergenlik döneminde çocuklar genellikle kendilerini rahatsız eden ve üzen konular hakkında konuşmak istemeyebilirler. Böyle zamanlarda çocuğunuzun ‘anlatmak istememe’ kararını anlayışla karşılayın. Bu dönemde çocuğunuza alacağı kararlarda yaptırım uygulamayın. Aile olarak yol gösterici olun fakat alacağı kararlarda serbest bırakın ve aynı zamanda ona aldığı kararların sonucuna katlanması gerektiğini de öğretin.

Çocuğunuza Model Olun

• Bu dönemde anne-babalar çocuklarından görmek istemedikleri davranışları sergilememeli ve çocuklarına olumlu model olmalıdır. Örneğin, yemek saatlerinde çocuğunuzun cep telefonu ile oynamasını istemiyorsanız, öncelikli olarak siz anne-baba olarak cep telefonunuzla oynamaktan kaçının.

Sınırları Net Çizin

• Evde kabul gören davranışlar ve sınırlar belli olmalıdır, bu konuda net ve tutarlı olun. Örneğin akşam dışarı çıkmak isteyen çocuğunuza anne ‘evet’ derken baba ‘hayır’ diyorsa bu tutarsız davranışlar, çocuğun kafasının karışmasına neden olacak ve çocuk sınırlarını tam öğrenemeyecek ve işine geleni uygulayacaktır bu nedenle sınırlar konusunda anne-babanın net ve tutarlı olması oldukça önemlidir.

Kabiliyetlerini Fark Edin

• Ergenlik dönemi çocukların kendilerini yetersiz hissettikleri bir dönemdir, bu nedenle çocuklarınızın kabiliyetlerini fark edip, yaşlarına uygun sorumluluklar verin, başarması için fırsat sunu ve başarılarını takdir edin.

Onlara Zaman Ayırın

• Özellikle ergenlik döneminde çocuklar, ailelerinden çok arkadaşlarıyla vakit geçirmekten hoşlanır. Böyle durumlarda çocuğunuzun ilgi duyduğu aktiviteleri keşfedip, birlikte onun seveceği etkinliklere katılmaya özen gösterin.

Arkadaşlarına Saygı Gösterin

• Ergenlik dönemindeki çocukların neredeyse bütün dünyası arkadaşları üzerine kuruludur. Arkadaşlarına çok fazla değer verirler ve arkadaşlıklarının bir ömür boyu süreceğine inanırlar. Çocuklarınızın arkadaşlarının kim olduğunu tabii ki bilin ve takip edin fakat arkadaşları hakkında olumsuz yorum yapmaktan kaçının. Bu durum çocuklarınızın sizden uzaklaşmasına neden olacaktır.

Sosyal Medyal Hesaplarını Takip Edin

• Özellikle ergenlik döneminde çocuklar diğer tüm arkadaşları gibi sosyal medyada vakit geçirmekten çok hoşlanırlar çünkü arkadaşları ile sosyal medya üzerinden de iletişim kurarlar. Ancak tanımadıkları insanlarla mesajlaşıyor olmaları ciddi bir güvenlik sorununu beraberinde getirebilir bu da sizi korkutabilir. Bu durumda çocuğunuzun üye olduğu mecralara üye olup, kendisini takibe alarak, sosyal medya üzerinden yazıştığı veya iletişim kurduğu kişileri ebeveynler olarak takip edin. ‘Sosyal medya’ kullanımı konusunda sınırlar çizin. Bu sınırlara siz de uyun.

Ergenlik Dönemindeki Çocuk ile İletişime Geçerken Neler Yapılmamalı?

1-Küçük Düşürmeyin

‘Falancanın oğlu sınavdan çok yüksek puan almış, sen hala tabletle oynamaya devam et’ gibi cümlelerle, çocuğunuzu başka çocuklarla kıyaslamayın, O’nu başkalarının yanında küçük düşürmeyin.

2-Eleştirip, Yargılamayın

Özellikle ergenlik dönemindeki çocuklar eleştirildikleri zaman ciddi tepkiler verebilirler ya da tem tersi içlerine kapanabilirler. Bu dönemdeki çocuklar eleştiriye karşı çok hassastır. Eğer çocuğa ‘Şöyle yapma böyle yap’ diye öğütler verirsek, ‘üzüleceğine otur da dersini çalış’ gibi ifadeler kullanarak yönlendirirsek, ‘Zaten sen hep kolaya kaçarsın’ gibi sözlerle yargılarsak, ‘Çocuk gibi davranıyorsun’ diyerek eleştirirsek, ‘geri zekalı’ ‘aptal’ diye aşağılarsak, sorgular ve suçlar gibi sorular sorarsak, ‘Aslında ben senin neden böyle yaptığını biliyorum’ gibi sözlerle tanı koyarsak, ‘aslında senin derdin başka’ gibi sözlerle tahlil edersek, ‘aman boş ver, düzelir canını sıkma’ gibi sözlerle teselli edersek, çocuk bizlerle konuşmak istediğinde, onu dinlemeyip başka bir konudan lâf açarsak; çocuk anlaşılmadığını ve sevilmediğini düşünebilir, gücenip içine kapanabilir. Benlik saygısı zedelenebilir, hayata karşı olumsuz bakış açısı geliştirip; kendine ve çevresine saygı duymamaya başlayabilir, inadına hareket edebilir, karşılık verebilir, kızgınlık öfke, güvensizlik duyguları geliştirebilir, yalan söyleyebilir, kendini ifade etmemeye başlayabilir.

3-Bedenleriyle İlgili Olumsuz Yorumlardan Kaçının

Özellikle ergenlik dönemindeki çocuklar, bedenleriyle ilgili yorum ve eleştirilere karşı çok hassastır. Bu nedenle ‘Son bir ayda çok kilo aldın’, ‘Popon büyüdü’ gibi yorumlardan kaçının.

!! Gerekirse Uzman Desteği Alın. !!