Güler Psikoloji - Blog

Narsistik Kişilik Bozukluğu: Nedir? Belirtileri Nelerdir? Ve Daha Fazlası

Türkçe’ye özsever olarak geçen narsist kelimesi, öz-önemini abartan, kendine hayranlık duyan, benmerkezci ve kibirli olmak ile karakterize kişileri tanımlamak için kullanılan psikiyatrik bir rahatsızlıktır. Narsist kişilik bozukluğu ise toplumdaki bazı bireylerin yükseltilmiş özgüven ile kendilerini sürekli diğer insanlardan üstün görmesiyle ortaya çıkan bir kişilik bozukluğudur. Diğer insanlara göre kendilerini üstün görürler. Çoğunlukla benmerkezci kişilik özellikleri ile beraber empati yoksunluğu, kişiliği fazlasıyla büyütme (abartma), başarıya ve güce bağımlı davranışlarla kendilerini belli ederler.

En belirgin özelliği kendilerini dünyanında merkezinde görmek olan narsist kişiler, aynı zamanda çıkarcıdır, kibirlidir, sadece kendilerini severler, eleştiriye kapalıdır ve hata yaptıklarını düşünmediklerinden dolayı özür dilemeyi de bilmezler. Onlar için sadece övgü ve iltifat vardır. Kendilerini eleştiren insanları düşman bilen narsist kişiler için insanlar iki kategoriye ayrılır: Kendisini övenler ve eleştiri yapanlar.

Narsist Kişilik Nedir?

Narsistik kişilik bozukluğuna sahip kişiler, her ne kadar kendilerini diğer insanlardan daha üstün, daha zeki, daha güzel ya da daha yakışıklı bulsalar da tüm bunların altında kişinin özgüven eksikliğine ve kendini yetersiz hissetmesine bağlı nedenler yatabilir. Narsistik kişilik bozukluğu, kişilik bozukluklarının alt türlerinden biridir. Narsistik kişilik bozukluğunda kişiler kendilerine aşırı güvenir, kendilerine hayran olur ve sürekli kendilerini ön plana çıkaracak durumların içinde bulunmak ister. Aynı şekilde çevresindeki kişilerin de kendisini sürekli olarak övmesini ve hayran olmasını isterler. Sosyal çevresinde tek ilgi odağı olmayı hak ettiğini düşündükleri için aile, arkadaş veya ikili ilişkilerinde sağlam bağlar kurmakta zorluk çekebilirler.

Narsistik kişilik bozukluğuna sahip insanların bu davranışları sergilemesindeki en büyük etken, kişinin kendini yetersiz hissetmesidir. Bu nedenle böbürlenme, kendini diğer insanlardan üstün görme, kendini beğenme ve çevresindeki herkesin kendisini beğendiğini düşünerek bu düşünceyi çevrelerine empoze etme gibi davranışlar sergileyebilirler. Çevresi tarafından engellenmesi veya beklediği tepkileri görememesi kişinin içine kapanmasına, utanmasına veya sinirlenerek öfke nöbetleri geçirmelerine neden olabilir.

Narsist Kişilik Bozukluğu Ne Zaman ve Neden Ortaya Çıkar? Kimlerde Görülür?

Kişilik, kişinin kendisini ve çevresini algılama seviyesi ile ilişki kurma biçimi ve düşünceleriyle ilgilidir.  Ergenlik ve gençlik döneminde başlayan ve uzun süre devam eden; aile, iş ve sosyal çevresinde sorunlara neden olan davranış ve uyum bozukluklarıdır. Kadınları ve erkekleri eşit oranda etkileyen bu sorunun birçok çeşidi bulunmaktadır. Kişilik bozuklukları, psikolojik sorunların ortaya çıkmasına da neden olmaktadır.

Narsist kişilik bozukluğü toplumun bütün kesimlerinde her yaştan insanda görülebilir. Toplum içerisinde görülme oranları ise DSM-IV’ e göre % 6,2’dir. Cinsiyet dağılımında ise kadınlara göre erkeklerde daha yaygındır.

Narsistik kişilik bozukluğunun nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Bu rahatsızlık genellikle ergenlik dönemi itibariyle kendini belli etmeye başlasa da çocukluk döneminde de narsistik kişilik bozukluğu ortaya çıkabilir. Özellikle çocuğun yetiştirilme tarzı, çocuğu yetiştiren ailenin çocuğa karşı olan tavırları, büyüdüğü ortam gibi durumlar narsistik kişilik bozukluğuna yol açabilen faktörler arasındadır. Erken çocukluk döneminde çocuğun var olan yeteneklerine, davranış şekline ya da iyi olduğu düşünülen bir konuda gösterilen aşırı ilgi ve her isteğinin anında yerine getirilmesi gibi durumlar narsistik kişilik bozukluğuna neden olabilir. Ayrıca, çocukla yeterince ilgilenilmemesi, ihmal edilmesi, şefkat gösterilmemesi, çocuğun sevgiden mahrum kalması ve duygusal olarak istismar edilmesi de ileri dönemlerde narsistik kişilik bozukluğuna neden olabilir.

Narsistliğin tam olarak neden ortaya çıktığı bilinmemekle birlikte, çevre, genetik ve nörobiyoloji ile ilintilidir. Çocuğun çevresinde yaşadığı deneyim, aile ile olan ilişkileri, devamlı övülmek ya da eleştirilmek, aile öyküsünde genetik olarak kişilik bozukluğunun bulunmasının narsistliğin ortaya çıkmasında etkili olduğu düşünülmektedir.

• Aile veya çevrenin manipülatif davranışlara itmesi
• İyi ve kötü davranışlar karşısında övgü ve eleştiri alarak büyümek
• Çocuklarda şiddet ve istismar yaşamak
• Ebeveynlerin büyüme çağında ki çocuktan çok fazla büyük beklentide bulunması
• Çok fazla şımartılarak büyümek
• Gerçekçi geri bildirimler yerine devamlı gerçekçi olmayan övgüler almak

Narsistik Kişilik Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?

Narsist kişiler kendilerini benzersiz sanarlar, hayranlığa ihtiyaç duyarlar, başkalarından üstün olduklarını düşünürler, ve empatiden yoksunlardır. Narsist insanların en sık kullandığı yöntem sizi yalnızlaştırmaktadır. Sizi güçsüzleştirir ve zamanla kendinizi ona mahkum hissedersiniz. Fazla özgüvenli, övgüyü seven, manipüle eden, sürekli haklı çıkan, hakkının yenmesini sevmeyen ama başkalarının hakkını yiyen insanlardır.

Narsistik kişilik bozukluğu olan kişilerin özellikleri şunlardır:

• Kendini diğer insanlardan üstün görme – Narsist, yükseltilmiş özgüven ile kendilerini sürekli diğer insanlardan üstün görmesiyle ortaya çıkan bir kişilik bozukluğuna sahip bireyleri tanımlamak için kullanılır. Diğer insanlara göre kendilerini üstün görürler. Ancak bu özelliklere sahip olan tüm insanlarda kişilik bozukluğu olmayabilir. Narsistik kişilik bozukluğu taşıyan bireylerin çoğunluğu yükseltilmiş özgüven ve kendilerine besledikleri çarpıtılmış hayranlık ile yaşamlarını sürdürür. Bu insanlar çevrelerinden de aynı şekilde hissettikleri bu duyguların çoğaltılmasını beklerler. Çoğunlukla benmerkezci kişilik özellikleri ile beraber empati yoksunluğu, kişiliği fazlasıyla büyütme (abartma), başarıya ve güce bağımlı davranışlarla kendilerini belli ederler.
• Manipüle edici davranışlar sergileme
• Diğer bireyleri kendi kazanımları için kullanma
• Kendisiyle aynı statüye sahip insanlarla arkadaşlık kurma isteği
• Kendi yetenek ve başarılarını abartma
• Sürekli haklı çıkacağı ortamlar yaratmaya çalışma
• Sürekli övgü ve ilgi bekleme
• Diğer insanları kendinden daha yeteneksiz, daha başarısız, daha az zeki ve daha az güzel bulma
• İnsanların kendine hizmet etme durumunda olduklarını varsayma
• Toplumun içerisinde özel muameleyi hak ettiğini düşünme
• Başkaları üzerinden var olma düşüncesi
• Çocuklarda değersizlik ve sevgisizlik yaşamış olma
• Özgüvenli gibi gözüksede öyle olmama ve bunu dışarının görmesinden korkma

Narsist Kişilik Kendini Erkeklerde Nasıl Gösterir?

Narsist erkekler yüksek bir egoya sahiptir, çok fazla ilgiye ihtiyaç duyar ve empati duygusundan yoksundur. Mükemmeliyetçi kişilik özelliği taşıyan narsist erkekler sürekli olarak başarıya odaklanır ve aksini hiç düşünmezler. Patolojik bir yalan söyleme durumu olan narsist erkekler aynı zamanda istediklerini elde etmek için sürekli olarak manipülasyona başvurur.

Narsist erkeklerde görülen özellikler şu şekildedir:

• Narsist erkekler yüksek bir egoya sahiptir 
• Benmerkezci,  kibirli ve çıkarcıdırlar
• Çok fazla ilgiye ihtiyaç duyarlar ve dikkat çekmeye çalışırlar
• Empati duygusundan yoksundurlar
• Mükemmeliyetçi bir kişilik yapısına sahiptirler 
• Narsist erkekler sürekli olarak başarıya odaklanır ve aksini hiç düşünmez
• Patolojik bir yalan söyleme durumu vardır 
• İstediklerini elde etmek için manipülasyona başvururlar

Narsistik Kişilik Bozukluğu ile Yaşayan Birine Nasıl Davranılmalıdır?

• Narsist bir insana karşı davranış sınırları belirgin hale getirilmelidir.
• Duygusal ve psikolojik anlamda bütün manipülatif davranışları sınırlandırılmalı ve izin verilmemeli.
• Onu kaybetme korkusu ile yaklaşıldığı gösterilmemeli ve hissettirilmemeli.
• Eğer kişiyi kaybetme korkunuz varsa altında yatan neden de belirlenmeli.
• Narsist bir insanın karşısında suçluluk, değersizlik, yetersizlik gibi duygulara kapılmamalıyız. Narsist kişiliğin egosunu besleyici görev edinilmemeli.
• Onu değiştirme ve düzeltme çabasına girilmemeli.
• Narsist bir insana karşı olumlu ya da olumsuz hissedilen duygular net bir şekilde ifade edilmelidir.

Narsistik Kişilik Bozukluğu Tanısı ve Tedavisi

Tanı Süreci

Narsistik kişilik bozukluğunun tanısı, psikiyatristler veya psikologlar tarafından konabilir. Psikolog veya psikiyatrist tarafından öyküsü alınan hastanın görüşmelerde sergilediği hal ve davranışlar ile anlattıkları değerlendirilir ve narsistik özellikler sergileyip sergilemediğine bakılır. Narsistik kişilik bozukluğu tanısı konan kişilerin tedavisine düzenli bir şekilde devam etmesi, olumlu sonuçlar alınabilmesi açısından önemlidir.

Narsistik kişilik bozukluğuna sahip olan bazı bireyler, bu durumun psikolojik bir rahatsızlığa bağlı ortaya çıktığını düşünmez ve bu nedenle genellikle bir psikolog veya psikiyatrist ile görüşmeyi reddeder. Tedavi edilmeyen narsistik kişilik bozukluğu, kişilerin sosyal hayatında, aile hayatında ve iş hayatında ciddi sorunlar yaşamasına neden olabilir.

Tedavi Süreci

Narsistik kişilik bozukluğunun tedavi edilebilmesi için öncelikle kişinin bu rahatsızlığa sahip olduğunu kabul etmesi gerekir. Bu rahatsızlığa sahip olan birçok kişi durumu kabullenmediği gibi sergilediği saldırgan davranışları haklı göstermeye, çevresindeki kişileri haksız çıkarmaya ve suçlamaya çalışır.

Narsistik kişilik bozukluğu olan kişiler psikolojik yardıma ihtiyaç duyduklarını hissettiklerinde en kısa sürede bir psikolog veya psikiyatristten yardım almalıdır. Narsistik kişilik bozukluğu teşhisi alan kişilere, psikolog veya psikiyatrist tarafından uygun görülen terapi yöntemleri uygulanır. Terapi uygulayacak kişinin o terapinin eğitimini özel olarak almış olması gerekir. Narsistik kişilik bozukluğunun tedavisi kişinin sosyal hayatı, aile hayatı, ikili ilişkileri ve iş hayatının olumsuz etkilenmemesi açısından son derece önemlidir. Bu tarz kişilik bozukluğu hastalıkları, genellikle terapi ve davranışsal tedavi yöntemleri gibi geniş bir zaman isteyen yöntemlerle tedavi edilir.