Travma Sonrası Gelişme: İyileşmeye Başlamanın Yolları
Travma sonrası stres bozukluğu ya da TSSB’yi duymuş olabilirsiniz. Bu, genellikle travmatik bir olayın ardından
ortaya çıkan, sık sık anıları canlandıran, şiddetli anksiyete ve rahatsız edici düşüncelerle
karakterize bir zihinsel sağlık durumudur.
Ancak çok az insan travma sonrası yaşanan gelişim süreci hakkında bilgi sahibidir. Travma, korkunç ve felç edici bir tepki yaratabilirken; bazı durumlarda pozitif değişikliklerin bir başlangıcı olabilir. En iyi
durumda ise, gelişmeyi, gücü ve dayanıklılığı tetiklemektedir. Travma sonrası gelişme,
travmayı dönüştürebilmeniz ve olumsuzlukları avantaja çevirebilmeniz durumunda
gerçekleşir.
Peki, bunu nasıl yaparsınız?
Travma Sonrası Gelişmenin Özellikleri
Travma sonrası gelişme (TSG), bir kişinin TSSB’den etkilenip travma sonrası yaşamlarını
öncekinden farklı bir şekilde yaşamak için deneyimlerinden yeni anlam çıkarmayı başardığı
bir yerdir.
Çalışmalar, neredeyse %50 kadar insanın yaşadığı travmatik bir olayın ardından travma
sonrası gelişme yaşadığını öne sürüyor. Gelişmenin yaşandığı alanlar, kişisel güçlenme,
hayatı takdir etme, hayattaki yeni olasılıkları değerlendirme, dini değişim ve diğer insanlarla
olan ilişkilerde pekişme gibi örnekler içerebilir.
TSG, gizli yetenekleri ve kabiliyetleri ortaya çıkarma, yeni zorluklarla yüzleşme
durumlarında özgüvenli olma ve kişisel bir güç hissi keşfetme gibi farklı şekillerde kendini
gösterebilir.
TSG genelde ayırt edici bir dikkat, yaşanan anı deneyimleme, hayata karşı yüksek saygı ve
zor zamanlarda yanlarında olan kişiler ile olan ilişkilerde ilerlemeye odaklanır. Diğer sıklıkla
bildirilen sonuçlar arasında, başkalarına yardım etme isteği, hayata minnettarlık, artan öz
farkındalık ve diğer insanlara karşı duyulan şefkat gibi unsurlar bulunur.
TSG ve Pandemi
Travma sonrası gelişme kavramı yeni bir şey değil, ancak pandemi döneminden sonrasında
çok daha fazla insanın kelime dağarcığına eklenmiş durumda.
Psychiatry Journal’da yayınlanan bir çalışma, 385 katılımcının ankette %88’inin, ev ödevi,
gelir kaybı ve sağlık sorunları gibi zorlu pandemi koşullarının olumlu etkilerini de
deneyimlediğini ortaya koymaktadır.
Özellikle katılımcılar, aile ilişkilerindeki olumlu gelişmeleri ve hayata karşı daha fazla takdir
geliştirmeyi vurguladılar. Diğer katılımcılar ise pandemi travması sonucunda manevi gelişme
yaşadıklarını ve zihinsel sağlıklarının iyileştiğini belirttiler.
Travmaya Farklı Tepkiler
Travma sonrası gelişme, bir soruyu gündeme getirir: Neden bazı insanlar travmadan
gelişirken diğerleri ondan kötü etkilenir?
- Güçlü bir destek sistemi
- Dışa dönüklük ve açıklık gibi kişilik özellikleri
- Travmatik deneyimi bütünleştirme yeteneği
- Travmatik deneyim sonrası yeni inanç sistemleri geliştirme
Travmatik olaylardan fayda sağlama yeteneğini etkileyen birçok değişken bulunmaktadır
Destek
Birincil bir faktör, destek sistemimizin gücüdür. Araştırmalar güçlü bir aile-arkadaş destek
ağına sahip olan kişiler ile psikolojik sağlık hizmetlerine erişebilenler diğer insanlara göre
daha hızlı bir iyileşme eğilimi göstermektedir.
Kişilik
Travmatik gelişmeyi deneyimleme olasılığını artıran iki önemli psikolojik özellik, deneyime
açıklık ve dışa dönüklüktür. Bu özellikler, kişinin yaşadığı olumsuz deneyimlerden ders
çıkarabilme yeteneği ve insanlar arası ilişkilerde daha açık, destek arayan bir yaklaşım
benimsemesi bakımından büyük öneme sahiptir.
Bu durumun temel nedeni, açıklığın bireyin inanç sistemlerini yeniden değerlendirmesini sağlaması iken dışa dönüklüğün ise kişilerin daha muhtemel bir şekilde olumsuz durumlarla başa çıkma ve sosyal destek arama eğiliminde olmalarına izin vermesidir.
Ayrıca, iyimserlik ve geleceğe odaklanma gibi olumlu kişilik özelliklerinin de bu süreçte kritik bir rol oynayabileceği unutulmamalıdır. Bu özellikler, olumlu yönleri daha rahat görmemize ve bu yönlerden faydalanmamıza yardımcı olur.
Deneyimi Bütünleştirme
TSG, travma deneyimini yaşayan kişinin bu deneyimi yaşamlarına entegre edebildiği
durumlarda meydana gelir. Aksi takdirde, bireyler travmatize olmuş durumda kalabilirler.
Travma terapisi gören bireylerde, deneyimlerini yaşamlarına daha az entegre edebilen
bireylerin takılıp kalma olasılıklarının daha yüksek olduğu gözlemleniyor.
TGS’mi Dayanıklılık mı?
Teknik olarak travma sonrası gelişme yaşamadan önce travma sonrası stres deneyimlemeniz
gerekmekte. Bu belirtiler olmadan, herhangi bir gelişme, gelişme yerine dayanıklılığa
atfedilecektir.
Travma Herkesi Geliştirir mi?
Stresli olaylar yaşayan herkesin hayata olan bakış açısını derinleştirmesi mümkün müdür? Bu
sorunun cevabı ‘Evet’tir.
TSSB’ye karşı psikolojik tedavi yöntemleri:
-> Göz hareketleri duyarsızlaştırma ve işlemeye dönük terapi (EMDR)
-> Şefkat odaklı terapi (CFT)
-> Travma odaklı bilişsel davranış terapisi (TF-CBT)
Etkili ve kanıta dayalı travma tedavilerine erişim sağlamak, yaşamı kökten değiştirebilir.
Tedavi sonrası etkiler, işlevsellikte artış ve travma belirtilerinde azalma açısından kişiler için
gece ile gündüz arasındaki fark kadar etkilidir.
Ayrıca, bu yaklaşımların tek bir olaya bağlı travmadan başlayarak çok sayıda travma dahil
olmak üzere çeşitli travmalar için etkili olduğunu onaylamaktadır.
Unutmayalım ki, travma her birimizi farklı şekillerde etkiler ve iyimserliğin safça bir takipçisi
olarak acımızı bastırmamalı veya göz ardı etmemeliyiz. Travmamızı ve etkilerini en aza
indirgeyerek, olumsuz duygularımızı sağlıklı bir şekilde ifade edememe riski taşırız ve bu
deneyimi azaltarak Travma Sonrası Büyüme ‘den yararlanma şansımızı azaltabiliriz.
Travma İle Nasıl Gelişebilirsiniz?
Eğer bir travma yaşadıysanız, entegrasyon için atabileceğiniz adımlar vardır. Zaman alsa da
deneyiminize karşı travma sonrası gelişme tepkisi oluşturabilirsiniz.
Bu adımlar şunları içerir:
> Deneyimlerinizi ve duygularınızı düşünme.
> Bir topluluk duygusu oluşturma.
> Zihinsel sağlık desteği arama.
Bazı travmaların kendi başınıza işlemek için çok fazla olabileceğini unutmamak önemlidir.
Bu durumlarda, nitelikli bir profesyonelden yardım almak sizin için daha iyi olacaktır.
Düşünme
İlk adım olarak duygularınızı yazarak işlemeyi deneyelim. Yaşadıklarımızı ve nasıl başa
çıktığımızı düşünmek, özellikle de yazmak, bizi dünyamızı nasıl aniden değiştirdiğimiz
konusunda daha bilinçli hale getirir. Düşünürken minnettarlık geliştirebiliriz.Takdir edip
minnettar olduğumuz şeyleri, bu etmenlerin hayatımızdaki anlamını düşünebiliriz. Bir şeyler
elimizden alındığında ve biz ana kaynak haline geldiğimizde, hayatlarımızın ne kadar zengin
olduğunu görmeye başlarız.
Topluluk Desteği
Topluluk duygusu oluşturmak ve güvendiğiniz insanlardan destek aramakta yardımcı olabilir.
Pandemi döneminde topluluklar birbirlerini desteklemek amacıyla bir araya geldiler, bağlar
kurup savunmasız bireylere yardım ettiler. Birçok kişi bu kasıtlı bağlantının sayesinde
kendilerini daha fazla takdir ettiklerini ve daha büyük bir şeyin parçası gibi hissettiklerini
söylüyor.
Desteğin Önemi
Destek, öncelikle psikolojik olarak yardım aramayı ve bunu yaparken ya yakın çevreye ya da
profesyonellere danışmayı ifade eder. Ne zaman ve nasıl yardım aranmalıdır?
Travma belirtileri şunları içerir:
> Aşırı ihtiyatlılık.
> İçe dönük düşünceler.
> Kâbuslar.
> Tekrarlanan anılar.
> Artan alkol veya madde kullanımı.
> Uyku bozuklukları.
Eğer siz veya tanıdığınız birisi bu belirtileri yaşıyorsa:
> Doktorunuzla konuşun veya yerel acil ruh sağlığı hizmetlerini arayın.
> Güvendiğiniz bir arkadaş veya aile üyesiyle yaşadıklarınızı paylaşın.
> Deneyimleriniz hakkında bir günlük tutun. A’dan Z’ye her şeyi yazmak süreci ve
olayları işlemeye yardımcı olur.
> Zorlayıcı düşüncelerinizi, duygularınızı uzaklaştırmak veya dikkatinizi dağıtmak
yerine, onları daha uzun süre tolere etmeyi öğrenmek faydalı olacaktır. Kutu nefesi
gibi sıkıntıya dayanma tekniklerini kullanmak, sıkıntılı düşüncelerle başa çıkma
yeteneğinizi artırabilir.
> Stabilizasyon tekniklerini öğrenmek veya psikolojik terapiye erişmek de son derece
faydalıdır.
Sonuç
Basit bir ifadeyle, post-travmatik gelişme kavramı, insanların başlarına gelen travmatik, stresli
ve olumsuz olayların olumlu sonuçlar da üretebileceği anlayışına dayanır. Bu olaylar, şiddetli
hastalıklardan, sevdiklerimizin kaybı, savaş çatışmaları ve cinsel saldırılara kadar uzanabilir.
Genellikle bir bireyin hayatını dönüştürebilecek deneyimlerdir ve travma sonrası büyümeler,
bu olayların psikolojik mücadelesini sürdürmekten kaynaklanan olumlu sonuçlardır.
Travmatik olayların olumlu bir büyüme katalizörü olabileceğini bilmek, travma sonrası stres
belirtilerini yaşayan kişilere umut vermektedir.
Ancak, travma deneyiminizi küçümsememek ve yanlış bir iyimserlik duygusu oluşturarak
acele etmek yerine, onu düzgün bir şekilde işlemek için zaman ayırmak son derece önemlidir.
Uygun destek, bu süreci zaman içinde daha olumlu bir noktaya taşımanıza yardımcı olacaktır.
YORUM YAPIN